| Zaliczenie |
| 1.2. Charakterystyka działalności zorganizowanych grup przestępczych Zorganizowane grupy przestępcze są to te nielegalne zrzeszenia, które trudnią się w działalności przestępczej o charakterze zorganizowanym, działający najczęściej przy przemycie narkotyków, handlu ludźmi czy broniami. Do głównych działań tych zorganizowanych grup należą : fałszerstwami środków płatniczych i dokumentów; rozbojami i wymuszeniami haraczy, napadami rabunkowymi, zorganizowanym przemytem, nielegalnym hazardem, nielegalną produkcją i handlem bronią, handlem ludźmi, handlem kobietami (zmuszaniem do prostytucji). Odnosząc to do grup lub związków przestępczych wspólne działanie będzie miało na celu popełnianie przestępstw. Z socjologicznego punktu widzenia pod pojęciem grupy rozumie się pewną liczbę osób (co najmniej 3) posiadających wspólne wartości i oddzielonych od innych zbiorowości wyraźną zasadą odrębności. Cechą charakterystyczną takiej grupy jest: istnienie członków, którzy określają cele grupy i identyfikują się z jej zbiorowym dążeniem oraz określone są zadania członków grupy i ich funkcje. Można stwierdzić, że grupa przestępcza jest swego rodzaju grupą społeczną i powyższe cechy mogą być do niej odniesione. Każda grupa bowiem z punktu widzenia socjologii posiada określoną strukturę (makro i mikrostrukturę), definiowaną przez J. Szczepańskiego jako ułożenie jednostek, ich ról i stosunków w funkcjonalną całość, czyli taką, w której zasady wzajemnego podporządkowania nie utrudniają funkcjonowania grupy Wielokrotnie przedstawiciele nauki i Sąd Najwyższy wypowiadali się na temat pojęcia „grupy” i „związku przestępczego”. Według wytycznych SN z dnia 19 stycznia 1962 r. zorganizowaną grupę stanowi także porozumienie co najmniej 3 sprawców, w którym istnieje element organizacji, polegającej na ustaleniu podziału ról i koordynacji działania uczestników przy popełnianiu przestępstw, przy czym organizacja ta musi być tego rodzaju, iż umożliwia lub ułatwia popełnianie przestępstw lub utrudnia jego wykrycie. W orzeczeniu tym Sąd rozstrzygnął o wielu typowych cechach grupy przestępczej, przede wszystkim o minimalnej liczbie członków, która pozwoliłaby na zakwalifikowanie ugrupowania jako zorganizowanej grupy przestępczej. Istnieje bowiem spór, czy taką grupę tworzą dwie czy trzy osoby. Sąd Najwyższy bardzo trafnie przychylił się do twierdzenia, że o grupie przestępczej można mówić dopiero w konfiguracji trzyosobowej (lub więcej niż dwuosobowej). Za takim stanowiskiem przemówił fakt, że należy zdecydowanie oddzielić udział i popełnienie przestępstwa od współsprawstwa oraz przygotowania polegającego na wejściu w porozumienie. Przestępstwa w dwóch ostatnich formach mogą być popełnione już przez dwie osoby. Ponadto między dwoma osobami trudno jest doszukać się elementu organizacji, jako typowego dla grupy przestępczej. Natomiast pojawiający się w wytycznych element utrudniania wykrycia przestępstwa został poddany krytyce, ponieważ nie jest to cecha charakterystyczna zorganizowanej grupy przestępczej, gdyż występuje przy każdym porozumieniu przestępczym. Jednak K. Kalita twierdził, że można postawić znak równości między karalnym porozumieniem a grupą przestępczą. Uważał, że jeżeli grupa przestępcza polega na porozumieniu, to stanowi ono zasadnicze znamię strony podmiotowej. Ma więc według niego wszystkie niezbędne znamiona dla bytu karalnego porozumienia. Ale ze stanowiskiem tym trudno się zgodzić, ponieważ dla bytu zorganizowanej grupy przestępczej - potrzebne jest coś więcej niż samo porozumienie. Można natomiast uznać, że działanie w zorganizowanej grupie jest szczególną postacią porozumienia. O ile bowiem do istnienia porozumienia w szerokim pojęciu wystarczy nawet dość luźne urzeczywistnienie kontaktu między sprawcami (np. uzgodnienie celu działania bez nadania mu form organizacyjnych) to do istnienia zorganizowanej grupy konieczne jest istnienie trwałej więzi organizacyjnej, opartej na tym porozumieniu9. Grupa przestępcza jest również czymś więcej niż współsprawstwo, czy luźna grupa osób zamierzających popełnić przestępstwo . 1.3. Rozwój przestępczości zorganizowanej na świecie O ile pojęcie przestępczości zorganizowanej od lat kojarzy się z państwami takimi jak Stany Zjednoczone czy Włochy, o tyle dzisiaj te słowa straciły zupełnie na aktualności. Zjawisko to rozprzestrzenia się na całym świecie. Dotyka zarówno kraje rozwinięte, m.in. Europę Zachodnią, jak i kraje rozwijające się, m.in. Amerykę Łacińską, Azję . Próbując scharakteryzować pojęcie ze względu na występowanie zjawiska na świecie, trzeba byłoby zrobić bardzo szeroką charakterystyką tego zjawiska na każdym kontynencie, w każdym kraju, a najlepiej jeszcze ze względu na jeszcze mniejsze jednostki terytorialne. Fakty są takie, że w poszczególnych krajach przestępczość zorganizowana ma różny charakter. Różnice te spowodowane są lokalnymi uwarunkowaniami, które warunkują sposoby oraz obszary działań przestępczych . Mówi się, że obecnie najbardziej zagrożonym terytorium na istnienie przestępczości zorganizowanej jest Europa Środkowa- Wschodnia. Rejon ten dopiero niedawno odzyskał swoją autonomiczność (bądź wciąż o nią walczy), skutkiem czego był momentalny wzrost przestępczości. Systemy prawne, które dopiero są udoskonalane, cały charakter odbudowy rejonu sprzyja rozwojowi przestępczości zorganizowanej. W chwili obecnej przestępczość zorganizowana, szczególnie w tych miejscach, w których zauważalna była już dawno, zdaje się przybierać charakter międzynarodowy. Osoby, które dopuszczają się takich zjawisk w jednym miejscu, kuszone możliwością np. zarobku, rozwijają swą przestępczą działalność na inne miejsca, tworząc całe sieci przestępcze. Istnieją rejony świata, które specjalizują się w przestępczości zorganizowanej. Ze względu na większe terytoria, główne okręgi to : Stany Zjednoczone: La Cosa Nostra, skupiająca około pięć tysięcy członków; Kolumbia: Kartel Cali, Cartel del Norte del Valle; narkobiznes- handel narkotykami, pranie brudnych pieniędzy; Nigeria: oszustwa, przemyt kart bankomatowych, przemyt narkotyków; Japonia: Yakuza, licząca ok. dwa i pół grup skupiających ok sto tysięcy członków, trudniących się w przestępczości narkotykowej, handlem dziećmi, kasynami gier, a także przestępczość gospodarcza, ściąganie haraczy, nielegalny handel bronią; Chiny i Tajwan: Chińskie Triady, obejmujące kilkaset grup przestępczych o zróżnicowanej liczbie członków, trudniące się w przestępczości narkotykowej, praniu brudnych pieniędzy, przestępczości gospodarczej, handlu ludźmi; Kraje WNP: zorganizowane grupy przestępcze posługujące się językiem rosyjskim, w ilości ok dwustu do trzystu grup; grupy te zajmują się nielegalnym handlem bronią i materiałami rozszczepialnymi, przestępczością gospodarczą, praniem brudnych pieniędzy, szeroko rozumianym przemytem, handlem ludźmi, fałszerstwami środków płatniczych; Europa Środkowa i Wschodnia- brak wyraźnych grup, indywidualne przypadki trudniące się w działaniach nastawionych na przestępczość narkotykową, nielegalnym handlem bronią, przemytem, kradzieżą samochodów, ściąganiem haraczy, fałszerstwami środków płatniczych, praniem brudnych pieniędzy, handlem kobietami. Rozdział II. Najczęściej spotykane rodzaje przestępczości 2.1 Pranie brudnych pieniędzy Zjawisko prania brudnych pieniędzy towarzyszy przestępczości zorganizowanej, jest swoistym ukoronowaniem podjętych przez zorganizowane struktury przestępcze przedsięwzięć przestępczych niezależnie od tego, czy mają one charakter kryminalny gospodarczy, czy narkotykowy . Pojęciem prania brudnych pieniędzy obejmuje się: ogół czynności, mających na celu ukrycie prawdziwego źródła pochodzenia nielegalnych dochodów uzyskanych z przestępczej działalności i nadania im znamion legalnego pochodzenia. Proceder ten pociąga za sobą wiele zagrożeń, spośród których W. Jasiński wyróżnił : destabilizację gospodarki poszczególnych państw w postaci: zakłóceń w systemie podatkowym i walutowym państwa, naruszeń zasad uczciwej konkurencji gospodarczej oraz wypaczenie mechanizmu rynkowego określania parametrów ekonomicznych, korumpowania pracowników administracji, decydujących o reglamentacji niektórych sfer działalności gospodarczej, przejmowania niektórych działów gospodarki przez zorganizowane grupy przestępcze; wykorzystywanie działalności instytucji kredytowych i innych instytucji finansowych, co może spowodować: zachwianie stabilności finansowej banku zaangażowanego pośrednio lub bezpośrednio w proceder, co w konsekwencji naraża inne podmioty na poniesienie strat, a nawet doprowadzenie do upadłości, korumpowanie pracowników instytucji przeprowadzającej podejrzane transakcje, co prowadzi również do zwiększenia jej podatności na straty z tytułu podejmowania nieuzasadnionych ekonomicznie decyzji lub dokonywania zwykłych nadużyć, utratę zaufania do systemu depozytariuszy w kraju lub wśród partnerów zagranicznych, co w ostatnim wypadku stawia pod znakiem zapytania wiarygodność danego państwa i banków z niego pochodzących na światowych rynkach finansowych; fakt, że pranie pieniędzy nadaje dynamikę rozwojowi przestępczości zorganizowanej. 2.2 Przemyt Przemyt (kontrabanda, pot. szmugiel) to przemieszczenie towarów pomiędzy państwami z pominięciem opłat celnych, akcyzy, podatku VAT i innych należności wobec państwa, na którego terytorium wwieziono towar, lub też wwiezienie towaru, którym obrót jest w danym kraju zakazany przez prawo. Omija się również, rzadko co prawda występujące, opłaty i ograniczenia wywozowe . Ogólniejsza definicja mówi, iż przemytem nazywa się przemieszczenie między państwami lub obszarami celnymi dowolnego towaru z naruszeniem obowiązującego prawa. Nasilenie przemytu zależy od stosunku opłacalności tego procederu do ryzyka sankcji karnej. Jest wprost proporcjonalne do potencjalnego zysku, a odwrotnie do sprawności organów państwa. Historia przemytu jest równie długa, jak historia opłat granicznych i prawnych ograniczeń handlu. W okresie rozbiorów istniało zjawisko przemytu pomiędzy zaborami. W okresie II Rzeczypospolitej na Górnym Śląsku całe miejscowości żyły z przemytu, głównie cukru, który z powodu protekcjonistycznej polityki Polski był niewspółmiernie drogi w porównaniu z jego cenami w Niemczech. W latach PRL-u przemycano niemal wszystko, z powodu braków na rynku wewnętrznym i ograniczeń prawnych (np. pornografię) . W III RP z powodu wysokiego podatku akcyzowego opłacalny stał się przemyt papierosów, alkoholu i paliw płynnych. Zajmują się nim zarówno pojedyncze osoby, tzw. "mrówki", jak i większe, zorganizowane grupy. Nasila się także zjawisko przemytu narkotyków, w obydwu kierunkach. Polska ma duży udział w rynku amfetaminy i jej pochodnych, które są nielegalnie wywożone na zachód, a z drugiej strony jest konsumentem pochodnych konopi indyjskich i opiatów, ostatnio także kokainy. 1.3. Rozwój przestępczości zorganizowanej na świecie O ile pojęcie przestępczości zorganizowanej od lat kojarzy się z państwami takimi jak Stany Zjednoczone czy Włochy, o tyle dzisiaj te słowa straciły zupełnie na aktualności. Zjawisko to rozprzestrzenia się na całym świecie. Dotyka zarówno kraje rozwinięte, m.in. Europę Zachodnią, jak i kraje rozwijające się, m.in. Amerykę Łacińską, Azję . Próbując scharakteryzować pojęcie ze względu na występowanie zjawiska na świecie, trzeba byłoby zrobić bardzo szeroką charakterystyką tego zjawiska na każdym kontynencie, w każdym kraju, a najlepiej jeszcze ze względu na jeszcze mniejsze jednostki terytorialne. Fakty są takie, że w poszczególnych krajach przestępczość zorganizowana ma różny charakter. Różnice te spowodowane są lokalnymi uwarunkowaniami, które warunkują sposoby oraz obszary działań przestępczych . Mówi się, że obecnie najbardziej zagrożonym terytorium na istnienie przestępczości zorganizowanej jest Europa Środkowa- Wschodnia. Rejon ten dopiero niedawno odzyskał swoją autonomiczność (bądź wciąż o nią walczy), skutkiem czego był momentalny wzrost przestępczości. Systemy prawne, które dopiero są udoskonalane, cały charakter odbudowy rejonu sprzyja rozwojowi przestępczości zorganizowanej. W chwili obecnej przestępczość zorganizowana, szczególnie w tych miejscach, w których zauważalna była już dawno, zdaje się przybierać charakter międzynarodowy. Osoby, które dopuszczają się takich zjawisk w jednym miejscu, kuszone możliwością np. zarobku, rozwijają swą przestępczą działalność na inne miejsca, tworząc całe sieci przestępcze. Istnieją rejony świata, które specjalizują się w przestępczości zorganizowanej. Ze względu na większe terytoria, główne okręgi to : Stany Zjednoczone: La Cosa Nostra, skupiająca około pięć tysięcy członków; Kolumbia: Kartel Cali, Cartel del Norte del Valle; narkobiznes- handel narkotykami, pranie brudnych pieniędzy; Nigeria: oszustwa, przemyt kart bankomatowych, przemyt narkotyków; Japonia: Yakuza, licząca ok. dwa i pół grup skupiających ok sto tysięcy członków, trudniących się w przestępczości narkotykowej, handlem dziećmi, kasynami gier, a także przestępczość gospodarcza, ściąganie haraczy, nielegalny handel bronią; Chiny i Tajwan: Chińskie Triady, obejmujące kilkaset grup przestępczych o zróżnicowanej liczbie członków, trudniące się w przestępczości narkotykowej, praniu brudnych pieniędzy, przestępczości gospodarczej, handlu ludźmi; Kraje WNP: zorganizowane grupy przestępcze posługujące się językiem rosyjskim, w ilości ok dwustu do trzystu grup; grupy te zajmują się nielegalnym handlem bronią i materiałami rozszczepialnymi, przestępczością gospodarczą, praniem brudnych pieniędzy, szeroko rozumianym przemytem, handlem ludźmi, fałszerstwami środków płatniczych; Europa Środkowa i Wschodnia- brak wyraźnych grup, indywidualne przypadki trudniące się w działaniach nastawionych na przestępczość narkotykową, nielegalnym handlem bronią, przemytem, kradzieżą samochodów, ściąganiem haraczy, fałszerstwami środków płatniczych, praniem brudnych pieniędzy, handlem kobietami. Rozdział II. Najczęściej spotykane rodzaje przestępczości 2.1 Pranie brudnych pieniędzy Zjawisko prania brudnych pieniędzy towarzyszy przestępczości zorganizowanej, jest swoistym ukoronowaniem podjętych przez zorganizowane struktury przestępcze przedsięwzięć przestępczych niezależnie od tego, czy mają one charakter kryminalny gospodarczy, czy narkotykowy . Pojęciem prania brudnych pieniędzy obejmuje się: ogół czynności, mających na celu ukrycie prawdziwego źródła pochodzenia nielegalnych dochodów uzyskanych z przestępczej działalności i nadania im znamion legalnego pochodzenia. Proceder ten pociąga za sobą wiele zagrożeń, spośród których W. Jasiński wyróżnił : destabilizację gospodarki poszczególnych państw w postaci: zakłóceń w systemie podatkowym i walutowym państwa, naruszeń zasad uczciwej konkurencji gospodarczej oraz wypaczenie mechanizmu rynkowego określania parametrów ekonomicznych, korumpowania pracowników administracji, decydujących o reglamentacji niektórych sfer działalności gospodarczej, przejmowania niektórych działów gospodarki przez zorganizowane grupy przestępcze; wykorzystywanie działalności instytucji kredytowych i innych instytucji finansowych, co może spowodować: zachwianie stabilności finansowej banku zaangażowanego pośrednio lub bezpośrednio w proceder, co w konsekwencji naraża inne podmioty na poniesienie strat, a nawet doprowadzenie do upadłości, korumpowanie pracowników instytucji przeprowadzającej podejrzane transakcje, co prowadzi również do zwiększenia jej podatności na straty z tytułu podejmowania nieuzasadnionych ekonomicznie decyzji lub dokonywania zwykłych nadużyć, utratę zaufania do systemu depozytariuszy w kraju lub wśród partnerów zagranicznych, co w ostatnim wypadku stawia pod znakiem zapytania wiarygodność danego państwa i banków z niego pochodzących na światowych rynkach finansowych; fakt, że pranie pieniędzy nadaje dynamikę rozwojowi przestępczości zorganizowanej. 2.2 Przemyt Przemyt (kontrabanda, pot. szmugiel) to przemieszczenie towarów pomiędzy państwami z pominięciem opłat celnych, akcyzy, podatku VAT i innych należności wobec państwa, na którego terytorium wwieziono towar, lub też wwiezienie towaru, którym obrót jest w danym kraju zakazany przez prawo. Omija się również, rzadko co prawda występujące, opłaty i ograniczenia wywozowe . Ogólniejsza definicja mówi, iż przemytem nazywa się przemieszczenie między państwami lub obszarami celnymi dowolnego towaru z naruszeniem obowiązującego prawa. Nasilenie przemytu zależy od stosunku opłacalności tego procederu do ryzyka sankcji karnej. Jest wprost proporcjonalne do potencjalnego zysku, a odwrotnie do sprawności organów państwa. Historia przemytu jest równie długa, jak historia opłat granicznych i prawnych ograniczeń handlu. W okresie rozbiorów istniało zjawisko przemytu pomiędzy zaborami. W okresie II Rzeczypospolitej na Górnym Śląsku całe miejscowości żyły z przemytu, głównie cukru, który z powodu protekcjonistycznej polityki Polski był niewspółmiernie drogi w porównaniu z jego cenami w Niemczech. W latach PRL-u przemycano niemal wszystko, z powodu braków na rynku wewnętrznym i ograniczeń prawnych (np. pornografię) . W III RP z powodu wysokiego podatku akcyzowego opłacalny stał się przemyt papierosów, alkoholu i paliw płynnych. Zajmują się nim zarówno pojedyncze osoby, tzw. "mrówki", jak i większe, zorganizowane grupy. Nasila się także zjawisko przemytu narkotyków, w obydwu kierunkach. Polska ma duży udział w rynku amfetaminy i jej pochodnych, które są nielegalnie wywożone na zachód, a z drugiej strony jest konsumentem pochodnych konopi indyjskich i opiatów, ostatnio także kokainy. 2.3 Handel żywym towarem Jedną z najszybciej rozwijających się form przestępczości zorganizowanej jest handel ludźmi. Na potrzebę międzynarodowego skoordynowania walki z tym zjawiskiem zwrócono uwagę na początku lat dziewięćdziesiątych XX wieku. Konieczność podjęcia skutecznych przedsięwzięć międzynarodowych zawarto w Zaleceniach Rady z 29 i 30 listopada 1993 roku. Wrócono do tego problemu także w uchwałach Parlamentu Europejskiego z 18 stycznia i 19 września 1996 roku. Efektem tego było przyjęcie przed Radę Europy Wspólnego Działania 96/700/JHA i 97/154/JHA polegającego na sformułowaniu programu „STOP" przeciwko handlowi ludźmi i seksualnemu wykorzystywaniu dzieci. Zgodnie z tym programem rozpoczęto szeroko zakrojone działania szkoleniowe, badawcze i informacyjne ukierunkowane na poprawę świadomości społecznej, dotyczącej handlu ludźmi. Z jego środków sfinansowano liczne szkolenia, wymianę informacji oraz współpracę pomiędzy ekspertami zajmującymi się zwalczaniem handlu ludźmi w poszczególnych krajach. W programie zdefiniowano pojęcie handlu ludźmi oraz seksualnego wykorzystywania dzieci i dorosłych. Program ten przedłużono w 2001 roku i objęto nim kraje kandydujące do Unii, w tym Polskę . 2.4 Terroryzm Terroryzm jest zjawiskiem, które zazwyczaj łączy się z działalnością polityczną, z próbami wpływanie na bieg dziejów, a jego historia jest stara jak ludzkość. Czym jest więc spowodowane tak częste łączenie terroryzmu ze zjawiskiem przestępczości zorganizowanej? Wydaje się, iż są to obszary od siebie odległe, niemające zbyt wielu zbieżnych stref zainteresowań. Niewątpliwie wspólną cechą terroryzmu i przestępczości zorganizowanej jest stosowanie przemocy do realizacji założonych celów. Można też wskazać na wywoływanie strachu jako wspólnego elementu zamachów terrorystycznych i zachowań o charakterze terroru kryminalnego. W dostępnej literaturze znajduje się wiele definicji terroryzmu. Terroryzmu, który występuje najczęściej w połączeniu z przymiotnikiem „polityczny". Natomiast tak zwany terror kryminalny to z reguły akty przemocy dokonywane przez grupy przestępcze do realizacji swoich celów, wśród których zawsze najistotniejsze jest osiągnięcie maksymalnego zysku . Jeżeli określimy terroryzm jako „stosowanie przemocy przez niepaństwowe podmioty polityki", to z pewnością będzie to definicja odnosząca się do terroryzmu politycznego. Znane są w historii terroryzmu zamachy, których celem było osiągnięcie korzyści materialnych - np. napady na banki. Zdarzenia takie, chociaż o znamionach całkowicie odpowiadających odpowiednim typom przestępstw kryminalnych, traktowane były jako przejaw terroryzmu politycznego, gdyż uzyskane w ten sposób środki przeznaczane były wyłącznie na dalsze prowadzenie działalności politycznej. Warto tu zwrócić uwagę jeszcze na jeden element - „terroryzm medialny", jakim posługują się zarówno terroryści, jak i rządy walczące z terroryzmem. Terroryści doskonale wykorzystują medialne możliwości wynikające z globalizacji wymiany informacji. Będące tubą Al Kaidy radio Al-Dżazira oraz Internet to narzędzia wykorzystywane przez nich do codziennego budowania rozgłosu. Z drugiej strony, w socjotechnice rządów terroryzm stał się narzędziem pozwalającym rządom na rozbudowę aparatu policyjnego, zaostrzenie prawa i ograniczenie swobód obywatelskich. Hasło, że tylko silne państwo zapewni bezpieczeństwo można usłyszeć we wszystkich częściach świata. Jakimi więc cechami charakteryzuje się współczesny terroryzm? Wydaje się, iż można wymienić następujące problemy : celem strategicznym wszystkich przedsięwzięć terrorystycznych jest zmiana stosunków politycznych, które obecnie nie są zgodne z wyobrażeniami sprawców, a nie widzą oni możliwości lub nie chcą skorzystać do osiągnięcia tego celu z instytucji państwa demokratycznego, akt terrorystyczny ma założony przez sprawców charakter gwałtowny, obliczony na osiągnięcie dużego rozgłosu i oddźwięku w społeczeństwie, umacniającego przekonanie o sile i możliwościach posiadanych przez organizację stosującą takie metody, organizacja dokonująca aktu terroru uważa się za elitę, wybrańców, którzy narażają się na niebezpieczeństwo w imieniu innych mających te same przekonania polityczne, a poniesione ryzyko będzie wynagrodzone docześnie po odniesieniu zwycięstwa lub w formie przewidzianej dla męczenników ginących za wiarę lub przekonania, broń, jaką posługuje się organizacja terrorystyczna jest tylko narzędziem pośrednim do wywołania strachu w społeczeństwie lub w kręgach władzy, a właśnie stała obawa jest głównym środkiem, jaki wykorzystuje organizacja terrorystyczna do realizacji swoich celów, organizacja terrorystyczna przyznaje sobie prawo do zastosowania wszystkich jej dostępnych i najbardziej brutalnych środków, wychodząc z założenia, że jako słabsza strona w toczonej wojnie tylko w ten sposób może pokonać przeciwnika postępującego zgodnie z prawem i etyką. Rozdział 3. Rozwiązania prawne i organizacyjne w zakresie przestępczości zorganizowanej 3.1 Świadek koronny Art. 60 kk przewiduje możliwość zastosowania przez sąd nadzwyczajnego złagodzenia kary, warunkowego zawieszenia jej wykonania, a nawet odstąpienia od wymierzenia kary w sytuacji, gdy sprawca - współdziałający z innym w ramach zorganizowanej struktury przestępczej lub posiadający wiedzę o ciężkich przestępstwach zagrożonych karą powyżej 5 lat pozbawienia wolności - podejmie współdziałanie z organami ścigania. Dla tego typu sytuacji przyjęto określenie „małego świadka koronnego". Obligatoryjne nadzwyczajne złagodzenie kary przewiduje art. 60 §3 kk. Jest to przepis stymulujący postępowanie przede wszystkim sprawców pozostających w zorganizowanych strukturach przestępczych w kierunku rozbicia solidarności wewnątrz grupy i odstąpienie od działalności w jej ramach. Przepis zobowiązuje sąd do nadzwyczajnego złagodzenia kary, a nawet warunkowego zawieszenia jej wykonania, w przypadku łącznego wystąpienia następujących warunków : sprawca popełniał przestępstwa we współdziałaniu z innymi osobami, ujawnił informacje dotyczące osób uczestniczących w popełnieniu przestępstwa, ujawnił istotne okoliczności dotyczące popełnienia przestępstwa, ujawnienie nastąpiło wobec organu powołanego do ścigania przestępstw. Do zastosowania tego przepisu nie jest istotne, czy informacje przekazane przez sprawcę znane już były organom ścigania. Nie ma też żadnych ograniczeń, co do ciężaru gatunkowego popełnionego przez sprawcę czynu i jego wcześniejszej roli w grupie przestępczej. Nadzwyczajnym złagodzeniem kary obejmuje więc także sprawców odgrywających w grupie role kierownicze. W porównaniu z zasięgiem podmiotowym ustawy o świadku koronnym przepis art. 60 §3 pozwala więc na złagodzenie odpowiedzialności sprawcom zabójstw i jak wyżej wspomniano sprawcom kierowniczym. Natomiast ustawa o świadku koronnym wyklucza możliwość przyznania im statusu świadka koronnego. Należy tu wskazać na niebezpieczeństwo wykorzystania tego przepisu przez sprawców kierujących wykonaniem zabójstwa przez członków grupy przestępczej w celu pogrążenia bezpośredniego wykonawcy, a jednocześnie skorzystaniu samemu z obligatoryjnego nadzwyczajnego złagodzenia kary. Przepis nie wypowiada się w kwestii, do jakiego momentu postępowania karnego sprawca może ujawnić informacje. W tej kwestii w doktrynie istnieją istotne rozbieżności. Wydaje się jednak, iż zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego 1999 roku ujawnienie musi nastąpić do końca postępowania przygotowawczego wobec organu powołanego do ścigania przestępstw. Nie może to więc nastąpić w trakcie przewodu sądowego, gdyż sąd jest organem wymiaru sprawiedliwości. Fakultatywne nadzwyczajne złagodzenie kary przewidziane jest w przepisie art 60 §4 i także może zostać wykorzystane do rozbicia solidarności wewnątrz grupy. Nadzwyczajne złagodzenie kary jest traktowane jako nagroda za ujawnienie organom ścigania zarówno okoliczności dotyczących przestępstw popełnionych przez sprawcę, jak i znanych mu okoliczności popełnienia przestępstw przez inne osoby. Sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, jeżeli : sprawca złożył wyjaśnienia w swojej sprawie, sprawca ujawnił przed organem ścigania i przedstawił istotne okoliczności nieznane dotychczas temu organowi, okoliczności te dotyczą przestępstwa zagrożonego karą powyżej 5 lat pozbawienia wolności, wnioskiem o zastosowanie wobec sprawcy art. 60 §4 wystąpił prokurator. Jeżeli sąd uzna to za stosowne, w określonym wypadku może zastosować wobec sprawcy współdziałającego z organami ścigania na warunkach określonych w tym przepisie także warunkowe zawieszenie wykonania kary . |