Grupa: Użytkownik
Posty: 178 #885862
Od: 2011-10-18
| notatki sprzed 2 lat (z wykładów R. Sawuły)
POSTĘPOWANIE SĄDOWO-ADMINISTRACYJNE
DR.SAWUŁA ROBERT
1) Ustawa „Prawo o postępowaniu przed sądem administracyjnym”
2) „Prawo o ustroju sądów administracyjnych”
LITERATURA:
1.”Postępowanie sądowo-administracyjne”, Małgorzata Jaśkowska, Maria Mastenak, Eugeniusz Ochędowski. Lexis Nexis Toruń.
2.Adamiak, Bakowski
Geneza sądownictwa administrac., po reformie sadownictwa N. Bonaparte – powierzył 1799-1801 przeprowadzenie reformy Radę Stanu, wykonywanie funkcji sądu powszechnego rozstrzygającego spory pomiędzy sądy prefekturalane jako sądy niższej rangi.
Niemcy
Rozbite na szereg państw, najmocniejsze Prusy.
Wyższy Sąd Administracyjny w Berlinie .
Sąd Administracyjny w Wiedniu 1876r – Trybunał Administracyjny.
Były one o charakterze kasacyjnym, zwłaszcza Trybunał Wiedeński. Polegał na tym, że sąd oceniał legalność zgodność z prawem zaskarżonego orzeczenia postępowania administracyjnego, nie wydaje nowego orzeczenia własnego.
Polski na mapie Europy nie było. Po odzyskaniu niepodległości w 1918r należało państwo umocnić, nie tylko chodziło o granicę, ale o prawo publiczne jak i prywatne.
1921 – Kont.Marcowa, art.73 zapowiedział utworzenie w przyszłości sądów administracyjnych do orzekania o legalności orzeczeń, zarządzeń władz administracyjnych.
Najwyższy Trybunał Administracyjny (NTA)- typu kasacyjnego. W 1922 uchwalono ustawę o NTA. Ustawa ta była wzorowana na ustawie austriackiej. Projektodawcą NTA w Polsce był Jan Sawicki.
Był to sąd 1-instancyjny, wyłoniony z systemu sądownictwa powszechnego, typu kasacyjnego, przed którym istniał przymus adwokacki.
Od skarg pobierana była opłata zwana wpisem.
W 1926r – zamach majowy, władza sprawowana była przez tzw. sanację.
W 1932r – rozporządzenie o NTA, uchylająca ustawy wydane przez Piłsudskiego. Silniejszy był wpływ na władzę sądowniczą nie uchwalono jednolitego sądownictwa na terenie całego państwa.
Struktura NTA była nieudolna. Został zarzucany przez osoby skazane orzeczeniem o inwalidztwo.
W 1935r powołano instytucję Inwalidzkiego Sądu Administracyjnego (ISA).
W lipcu 1939r uchwalono ustawę o trybunale Ubezpieczeń Społecznych. Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych,
ZUS- odwołanie do Sądu pracy.
NTA po II wojnie światowej nie został przywrócony do życia.
Lata 50-te w Polsce to prawy okres następuje decentralizacja władzy.
Gomółka – odwilż październikowa.
W 1958r- projekt sądownictwa administracyjnego (nie udało się).
W 1960 – uchwalono KPA. Sytuacja trwa do końca lat 70-tych. KPA obowiązywał 20 lat.
31.01.1980r – uchwalenie nowelizacji KPA oraz ustawy o Naczelnym Sądzie Administracyjnym (NSA).
Rozdz. VI postępowanie sądowe.
NSA- sąd na początku wątły kadrowo 9 sędziów. NSA jest sądem jednoinstancyjnym z siedzibą w Warszawie ul. Jasna 6.
Sąd początkowo jest sądem, na który można wnieść skargę na enumeratywne sprawy w KPA. Metoda klauzuli generalnej. NSA klauzula pozytywna (20 dziedzin).
Taki stan trwa do lat 90-tych. Powstają ośrodki zamiejscowe NSA:
- Kraków,
- Wrocław,
- Poznań,
- Gdańsk,
- Katowice (z siedzibą w Gliwicach),
- Lublin.
Terytorialnie podzielono Polskę tak jak województwa. Każda decyzja może być zaskarżona, z pewnymi wyjątkami zapisanymi w ustawie.
11.05.1995r – zostaje uchwalona ustawa o NSA miała 63 art.
Zwiększono kompetencje o zaskarżalność postanowień. Można było zaskarżyć akty i czynności z zakresu administracji publicznej nie mające formy decyzji lb postanowienia jeśli dotyczy obowiązku lub uprawnienia wynikające z mocy prawa.
W międzyczasie powstają ośrodki zamiejscowe np. NSA w
Szczecin, Białystok, Rzeszów w 1994r .
Dalsze zmiany zawierała konstytucja z 02.04.1997r.
- rewizja nadzwyczajna (uprawnione podmioty: minister sprawiedliwości, prokurator generalny, I prezes SN, Rzecznik RPO, prezes NSA) w term 6-m-cy liczone od dnia ogłoszenia prawomocnego orzeczenia.
Przepisy konstytucyjne mają znaczenie w sądownictwie administracyjnym.
Art.236 ustęp 2 Konst. Wyznaczał 5-letnią perspektywę od daty wejścia w życie normatyw na dostosowanie przepisów sądownictwa administracyjnego do wymogów konstytucji w szczególności do art. 176 ust.1 mówiącego, że postępowanie sądowe jest co najmniej 2-instancyjne, do tego czasu miał istnieć model rewizji nadzwyczajnej.
Art.184 Konstytucji stanowi, że NSA oraz inne sądy administracyjne sprawują w zakresie ustalonym w ustawie kontrolę działalności administracji publicznej. Kontrola obejmuje badanie zgodności z prawem (z ustawami) uchwał organów samorządu terytorialn. oraz aktów normatywnych org. administracji rządowej.
Art.185 Konstytucji – prezesa NSA powołuje na 6-letnią kadencję prezydent RP wśród przedstawionych przez zgromadzenie ogólne sędziów NSA.
------------------------------------------------------------------------------------------------
Po uchwaleniu konstytucji pojawiły się 2 inicjatywy:
- Prezes NSA – Hauzer – „grupa sędziowska I” to profesorowie prawa karnego.
- II inicjatywa „Instytucja Spraw Publicznych”
Te koncepcje się zderzyły.
Koncepcje Instytutu Spraw Publicznych zakładały, że postępowanie będzie I instancyjne
1 A-----sąd I ----sąd II ----NSA (kilka podmiotów) np. wojewoda odwołanie od razu składa do wyższego szczebla.
II Sędziowie „grupa sędziów” 2+2
I Sędzia wojewódzki
II NSA
W 2001r. prezydent Kwaśniewski kieruje pakiet ustaw dotyczących sądownictwa
XI 2001-trafia pakiet ustaw
22.07.2002r – Sejm uchwala ustawę „prawo o ustroju sądów administracyjnych” PUSA
- prawo o postępowaniu POP przed sądem administracyjnym (ustawa procesowa)
- przepisy wprowadzające ustawę sądownictwa
Pakiet 3 ustaw:
1. PUSA – 50 art. Prawo o ustroju sądów administracyjnych
2. Ustawa procesowa 300 art.
3. Ustawa przepisy wprowadzające 100 art.
Wejście w życie 1.01.2004r.
ZASADY USTROJOWE
1) Prawo o ustroju sądów,
- NSA
- WSA (wojewódzki),
Sprawy sadowo-administracyjne, co do zasady są rozpatrywane przez WSA, natomiast NSA rozpoznaje inne sprawy które należą do jego właściwości:
- rozpoznawanie sporów o właściwość,
- pełnienie funkcji sądów dyscyplinarnych,
- podejmowanie uchwał wyjaśniających wątpliwość w stosowaniu przepisów oraz wyjaśniających zagadnienia prawne.
Sędziów sądów administracyjnych powołuje Prezydent RP na wniosek Krajowej Rady Sądowniczej, powołanie jest dożywotnie.
Powołuje się konkretnie na sędziego WSA lub Sędziego NSA.
Zanim weszła a ustawa prezydent skorzystał z 4 delegacji ustaw.
Tzn. w ustawie PUSA-prezydent skorzystał z tego prawa.
1) tworzenie i znoszenie WSA, określanie ich siedzib i obszarów właściwości (w 2004r zamiejscowych ośrodków NSA było 11)
ponadto prezydent powołał 2 sądy wojewódzkie w Olsztynie i Opolu, ponadto w Lubuskiem, Kielcach.
Prezydent może tworzyć wydziały zamiejscowe WSA, np. w Radomiu.
2) w sprawie regulaminu wewnętrznego WSA,
3) unormował kwestię stanowisk, kwalifikację urzędników i innych pracowników sądowych, a także szczególnych zasad wynagradzania referendarzy sądowych, a także innych pracowników sądowych,
4) szczególny tryb wykonywania nadzoru nad działalnością administracji WSA (nadzór dotyczy sprawności załatwiania spraw oraz budżetu).
WOJEWÓDZKIE SĄDY ADMINISTRACYJNE SKŁAD:
Prezes i pozostali sędziowie.
Sędzią WSA może zostać:
- obywatelstwo polskie,
- pełnia praw cywilnych i obywatelskich,
- ukończył 35 lat życia,
- ukończył wyższe studia prawnicze w Polsce i uzyskał magistra lub zagraniczne uznane w Polsce,
- jest nieskazitelnego charakteru,
- jest zdolny ze względu na stan zdrowia, do pełnienia obowiązków sędziego,
- wyróżnia się wysokim poziomem wiedzy w dziedzinie administracji publicznej oraz prawa administracyjnego innych dziedzin prawa związanych z działaniem organów administracji publicznej,
- pozostawał 8 lat na stanowisku sędziego, prokuratora, radcy w Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa albo 8 lat wykonywał zawód adwokata, radcy prawnego lub notariusza, albo 10 lat pozostawał w instytucjach publicznych na stanowiskach związanych ze stosowaniem lub tworzeniem prawa administracyjnego lub pracował w charakterze asesora sądowego w WSA 2 lata.
Można ominąć niektóre wymagania będąc profesorem prawa lub doktorem habilitowanym nauk prawa.
Asesora powołuje prezes NSA na wniosek prezesa WSA. Asesorem może zostać osoba, która kończyła 30 rok życia, przez lata była sędzią, prokuratorem lub wykonywała zawód radcy prawnego lub przez 6 lat w administracji państwowej. Pozostałe wymogi takie same, powołuje się na czas określony, nie dłużej niż na 5 lat.
Asesor za zgodą kolegium sądu można mu powierzyć pełnienie czynności sędziowskich. Powierza je prezes NSA.
Oprócz sędziów i asesorów w WSA zatrudnieni są referendarze sądowi. Referendarz sądowy to taka osoba, która spełnia podstawowe wymagania dla sędziów (obywatelstwo, wykształcenie, nieskazitelny charakter, profesor prawa, 3 lata na stanowiskach związanych ze stosowaniem lub tworzeniem prawa administracyjnego.
Referendarz sądowy może:
- prowadzenie postępowania mediacyjnego,
-rozpatruje wnioski o przyznane prawo pomocy,
W sądzie zatrudnieni są urzędnicy i pozostali pracownicy (sekretariat, biuro podawcze, oraz obsługa techniczna. Ponadto jako urzędnicy pracują asystenci sędziów.
ORGANY WSA
1) prezes sądu,
2) zgromadzenie ogólne WSA,
3) kolegium sądu.
Prezes kieruje sądem , reprezentuje na zewnątrz, pełni czynności administracji sądowej oraz podejmuje inne czynności przewidziane w ustawie. Prezesa i wiceprezesa WSA powołuje i odwołuje prezes NSA.
Prezes NSA musi uzyskać opinię Zgromadzenia ogólnego WSA w terminie 2 m-cy. Ponadto opinię kolegium NSA.
Prof. Żukowski jest sedzią NSA i prezesem WSA-ustawa na to pozwala.
Dani sędziowie NSA orzekali
NSA – 75 Sędziów,
Renta – utrzymano status co do rangi i do wynagrodzenia określonych jednostek w WOSA
Zgromadzenie ogólne WSA- udział biorą wszyscy sędziowie (mogą), podejmują uchwały jeśli obecna jest przynajmniej połowa liczba członków (kworum).
Prezes NSA ustala liczbę etatów w WSA.
Przewodniczący zgromadzenia ogólnego zwołuje zgromadzenie ogólne co najmniej raz w roku.
UPRAWNIENIA:
- Zgromadzenie ogólne rozpatruje informacje od prezesa WSA o corocznej działalności sądu (początkiem roku),
- rozpatruje opinię w sprawie powołania i odwołania prezesów i wiceprezesów WSA,
- wyraża opinię i przedstawia KR Sędziów w sprawie kandydatów na sędziów WSA,
- ustala skład liczbowy kolegium sądu oraz wybiera jego członków, ewentualnie dokonuje zmian w jego składzie,
- wybiera 2 sędziów, którzy będą uczestniczyć w zgromadz. ogólnym NSA, poświęconym wyborem przedstawicieli do KRS,
- zgłaszanie kandydatów na członków KRS-u.
KOLEGIUM SĄDU
Liczba członków nie jest ustawowo określona. Prezes jest przewodniczącym.
Kolegium wybierane przez Zgr. Ogólne na kadencję 3 lat. W Rzeszowie kolegium liczy osób w tym prezes.
Kompetencje:
- funkcja doradczo – opiniodawcza,
- funkcje przygotowawcze przed Zgr. Ogólnym,
- ustala podział czynności w sądzie i określa szczegółowe zasady przydziału poszczególnych spraw sędziom,
- przedstawia Zgr. Ogólnemu opinii o kandydacie na sędziego,
- rozpatruje inne sprawy przedstawione przez prezesa sądu zgr. ogólnemu lub z własnej inicjatywy,
- kadencja 3 lata.
Regulamin urzędowania WSA- dotyczy organizacji.
WSA dzieli się na wydziały orzecznicze.
Wydział można utworzyć dla co najmniej 6 sędziów.
w Rzeszowie :
wydział I – finansowy;
wydział II- ogólnoadministracyjny
patrzeć na sygnaturę sprawy np. I RZ
II RZ
Oprócz wydziałów orzeczniczych mogą być tworzone sekcje w WSA,(w Rzeszowie nie ma ich).
W sądach są wydziały „Informacji sądowej”
(w Rzeszowie sędzia Jerzy Solarski ). Udostępnia informacje:
- do opinii publicznej,
- obsługiwanie rzecznika sądu,
- prowadzi sprawy petycji, skarg i
wniosków.
Oddział ds. ogólnych
Osobowy
Gospodarczy
Bdżetowy
Są to jednostki w formie oddziałów.
STRUKTURA NSA
Skład:
1) prezes,
2) wice prezes,
3) sędziowie NSA,
NSA dzieli się na izby.
Sędzia może być przypisany tylko do jednej izby, mamy 3:
- finansowa,
- gospodarcza,
- ogólnoadministracyjna.
Izby sprawują nadzór np. Izba finansowa – nadzór w sprawach zobowiązań podatkowych oraz egzekucji świadczeń pieniężnych.
Do zadań Izby gospodarczej należą – nadzór w zakresie działalności gospodarczej, ochrony własności przemysłowej, budżetu, papierów wartościowych, spraw dewizowych, bankowości, ubezpieczeń, cła.
Wszystko pozostałe mieści się w Izbie ogólnoadministacyjnej:
- zagospodarowanie przestrzenne,
- zatrudnienie,
- ochrona środowiska,
- gospodarka wodna,
- leśnictwo,
- ustroju samorządu terytorialnego,
- gospodarka nieruchomościami,
- powszechny obowiązek obrony,
- prywatyzacja mienia.
Na czele każdej z Izb stoi wiceprezes. W NSA istnieje Biuro Orzecznictwa na czele którego stoi dyrektor. Biuro Orzecznictwa zajmuje się gromadzeniem orzeczeń, udostępnia orzecznictwa dla celów naukowych. Zajmuje się przygotowaniem narad sędziowski w ramach poszczególnych izb.
NSA ma 4 wiceprezesów.
Wymagania na sędziów NSA takie same jak na sędziów WSA, różnice:
- wiek 40 lat,
- staż pracy 10 lat jako adwokat, sędzia, notariusz lub 3 lata pracy w WSA,
- nie stosuje się do dr habilitowanego i profesora.
Prezes:
- reprezentuje sąd na zewnątrz,
- przewodniczy,
-wykonuje czynności administr. Sądowe w stosunku do NSA.
- Jest uprawniony do wystąpienia o podjęciu uchwał w sprawach stosowania przepisów, o ile dopatruje się rozbieżności powstałych w orzecznictwie SA,
- prezes tworzy i znosi wydziały za zgodą kolegium NSA,
- powołuje asesorów, powołuje i odwołuje dyrektorów,
- powołuje szefa prezesa Kancelarii NSA,
- powołuje i odwołuje dyrektora Biura Orzecznictwa , powołuje dyrektora WSA na wniosek prezesa WSA.
W sprawach nie unormowanych w ustawie ustrojowej stosuje się kompetencje Ministra Sprawiedliwości.
- Prezes NSA może delegować sędziego do wykonywania czynności w innym sądzie.
- Prezes NSA wydaje zbiór urzędowych orzeczeń.
- Prezes NSA sprawuje zwierzchni nadzór nad WSA.
- W ramach nadzoru prezes NSA ma prawo wglądu w akta sprawy prowadzonych przez NSA i WSA
- może domagać się usunięcia uchybień np. brak należytej sprawności,
- ten nadzór nie może wnikać w dziedzinę orzekania.
UPRAWNIENIA ZGROMADZENIA OGÓLNEGO NSA
1) rozpatruje roczną informację prezesa NSA o rocznej działalności NSA,
2) przedstawia KRS kandydatów na stanowiska sędziów,
3) wybór kandydatów na stanowisko prezesa NSA,
4) wyrażanie zgody na powołanie i odwołanie wiceprezesów NSA,
5) ustalanie składu liczbowego Kolegium NSA, wybór jego członków i dokonywanie zmian w składzie tego organu,
6) rozpatrywanie i opiniowanie spraw przedłożonych przez prezesa NSA lub zgłoszonych przez członków Zgromadzenia Ogólnego Sędziów NSA.
7) Wybiera spośród kandydatów zgłoszonych przez zgr. Ogólne i sędziów NSA 2 członków KRS.
KOLEGIUM NSA KOMPETENCJE:
1) ustalanie podziału czynności w NSA i określenie szczegółowych zasad przydziału spraw poszczególnym sędziom,
2) przedstawianie Zgromadzeniu Ogólnemu Sędziów NSA opinii o kandydatach na stanowiska sędziów,
3) wyrażanie zgody w sprawie tworzenia i znoszenia wydziałów oraz powołania i odwołania przewodniczących wydziałów, Szefa Kancelarii Prezesa NSA i dyrektora Biura Orzecznictwa,
4) rozpatrywanie spraw przedstawianych Zgromadzeniu Ogólnemu Sędziów NSA,
5) rozpatrywanie i opiniowanie innych spraw przedłożonych przez Prezesa NSA lub z własnej inicjatywy.
Uchwały Kolegium NSA podejmowane są w takim samym trybie jak uchwały Zgromadzenia Ogólnego Sędziów NSA.
WYKŁAD II
Zakres kontroli sadów administracyjnych.
Kontrola sadowo-administracyjna może być ukształtowana według systemu klauzuli generalnej, który polega na tym, że wszystkie akty (czynności) administracyjne poddane są kontroli sadu administracyjnego. Jeśli w tym systemie pewne określone akty są jednak wyłączone spod kontroli sądowo-administracyjnej, to wówczas wspomniany system łączy się z negatywną klauzulą enumeracyjną, tj. wyliczeniem aktów wyłączonych spod kontroli sądu administracyjnego. System enumeracji charakteryzuje się zaś tym, że kontroli sądu administracyjnego poddane są tylko akty wyraźnie wyliczone w ustawie, a pozostałe nie są poddane tej kontroli.
Dla określenia zakresu kontroli sadów administracyjnych zasadnicze znaczenie mają przepisy Konstytucji RP z 2 kwietnia 1997r. Według art.184 Konstytucji NSA oraz inne sądy administracyjne (od 1 stycznia 2004 r. wojewódzkie sady administracyjne) sprawują, w zakresie określonym w ustawie, kontrolę działalności administracji publicznej. Kontrola ta obejmuje również orzekanie o zgodności z ustawami uchwał organów samorządu terytorialnego i aktów normatywnych terenowych organów administracji rządowej. Według art.166 ust.3 Konstytucji RP spory kompetencyjne między organami samorządu terytorialnego i administracji rządowej rozstrzygają sady administracyjne. Wreszcie w myśl art. 165 ust.2 Konstytucji samodzielność jednostek samorządu terytorialnego podlega ochronie sądowej. Tę ochronę ustawy powierzają sadom administracyjnym.
Artykuł 177 Konstytucji RP stanowi, że sądy powszechne sprawują wymiar sprawiedliwości we wszystkich sprawach z wyjątkiem spraw ustawowo zastrzeżonych do właściwości innych sądów.
Zadaniem sądu administracyjnego jest dokonanie kontroli działalności administracji publicznej. Sąd administracyjny nie przejmuje sprawy administracyjnej do ostatecznego załatwienia; nie może zastępować organu administracji publicznej. Sąd ten może eliminować akty administracji niezgodne z prawem.
W okresie od 1 września 1980 do 26 maja 1990 kontroli sądowej sprawowanej przez NSA, podlegały tylko ostateczne decyzje administracyjne, wydawane w trybie określonym przez kpa. Obowiązywała w tym zakresie klauzula enumeracji pozytywnej, ujęta dość szeroko. Niektóre kategorie decyzji administracyjnych pozostawały poza kontrolą sądową, jak np. decyzji w sprawach z zakresu obronności kraju, bezpieczeństwa publicznego, paszportów, zgromadzeń itp.
Nowela z maja 1990 r. zerwała z dotychczasową klauzulą enumeracji pozytywnej, wprowadzając w jej miejsce klauzulą generalną z pewnymi łączeniami (enumeracja negatywna).
Wprowadzenie klauzuli generalnej oznaczało, że odtąd do sądu administracyjnego można było zaskarżyć w zasadzie wszystkie decyzje administracyjne, wydawane w trybie określonym w kpa, jak i w ustawach szczególnych.
DZIAŁALNOŚĆ ADM.PUBL.I SPRAWY SĄDOWO-ADMINISTRACYJNE
Ustawa- Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi utrzymuje dotychczasową klauzulę generalną, a odstępstwa od tej zasady mają charakter wyjątkowy (enumeracja negatywna).
Ustawa o której mowa, normuje postępowanie sądowe w sprawach z zakresu kontroli działalności administracji publicznej oraz w innych sprawach, do których stosuje się jej przepisy z mocy ustaw szczególnych. Te dwie grupy spraw, a więc sprawy z zakresu kontroli działalności publicznej oraz inne sprawy, o których stanowią ustawy szczególne, tworzą kategorię spraw sądowo-administracyjnych, do których rozpoznawania powołane są sądy administracyjne.
Ustawa z 11 maja 1995 r. o NSA stanowiła, że organami administracji publicznej w jej rozumieniu są „naczelne i centralne organy administracji państwowej, terenowe organy administracji rządowej, organy jednostek terytorialnego oraz inne organy w zakresie, w jakim zostały powołane z mocy załatwiania spraw z zakresu administracji publicznej”. Przyjąć należy, że przez określenie „inne organy w zakresie, w jakim zostały powołane z mocy prawa do załatwienia spraw z zakresu administracji publicznej” rozumieć należy podmioty administracji, którym ustawy przekazały sprawy z zakresu administracji publicznej do samodzielnego, władczego załatwiania. Mogą to być zakłady publiczne, określone osoby prawne, a nawet osoby fizyczne upoważnione w drodze ustaw do spełniania określonych funkcji z zakresu administracji publicznej. Przepisy ustaw szczególnych zwykle precyzują, czyje i jakie działanie może być poddane kontroli sądu administracyjnego.
Według art.3&2 ppsa kontrola działalności adm. publ. przez sądy administ. obejmuje orzekanie w sprawach skarg na:
1) decyzje administracyjne,
2) postanowienia wydane w postępowaniu administracyjnym, na które służy zażalenie albo kończące postępowanie, a także postanowienia rozstrzygające sprawę co do istoty,
3) postanowienia wydane w postępowaniu egzekucyjnym i zabezpieczającym, na które służy zażalenie,
4) inne niż określone w pkt 1-3 akty lub czynności z zakresu administracji publicznej dotyczące uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa,
5) akty prawa miejscowego organów jedn. sam. teryt. i terenowych organów adm. rządowej,
6) akty organów jedn.sam.teryt. i ich związków, inne niż określone w pkt 5, podejmowane w sprawach z zakresu administ.publicz.
7) akty nadzoru nad działalnością organów jedn.sam.teryt.,
bezczynność organów w przypadkach określonych w pkt 1-4.
DECYZJE ADMINISTRACYJNE
Przedmiotem skargi może być decyzja administracyjna. Przez to określenie należy rozumieć zewnętrzny akt władczy organu administr.publicz., skierowany na wywołanie określonych skutków prawnych, określających sytuację prawną konkretnie oznaczonego podmiotu, w indywidualnej sprawie (sytuacji). Dla oznaczenia tej samej formy prawnej (decyzji) normodawca używa całej mozaiki określeń np.: udziela, zatwierdza, zgoda, rozkaz, powołanie, zakwalifikowanie, ustanowienie, sprzeciw, cofnięcie, odmowa, uzgodnienie, polecenie, wyłączenie, ustalenie, atest, uznanie.
Przez określenie „decyzje administracyjne” należy rozumieć nie tylko indywidualne akty prawne, które w przepisach prawa materialnego tak zostały nazwane, ale również inne władcze rozstrzygnięcia indywidualnych spraw administracyjnych nazwane często orzeczeniami, pozwoleniami, zezwoleniami, nakazami itp.
Decyzja administracyjna jest zewnętrznym aktem administracyjnym.
Co do uznania danego działania za decyzję administracyjną, można powołać jako nadal aktualne orzecznictwo sądowe, przede wszystkim NSA. I tak NSA stwierdził, że decyzjami administracyjnymi są rozstrzygnięcia o przyjęciu bądź nieprzyjęci na pierwszy rok studiów. Natomiast oceny kwalifikacyjne będące rezultatem oceniania nie są decyzjami.
Decyzja administracyjną jest decyzja organu szkoły wyższej o skreśleniu z listy studentów, gdyż jest to akt wywołujący zmianę statusu prawnego adresata. Odmowa udzielenia urlopu dziekańskiego nie jest decyzją administracyjną. Zwolnienie żołnierza zawodowego ze służby następuje na podstawie decyzji administracyjnej. Decyzją administracyjną jest decyzja zwieszająca lekarza w prawie wykonania zawodu.
Należy więc podkreślić, że pismo niemające formy decyzji jest decyzją administracyjną, jeżeli pochodzi od organu administracji publicznej, skierowane jest na zewnątrz i w sposób władczy rozstrzyga o prawach lub obowiązkach prawnych osób fizycznych lub prawnych w sprawie indywidualnej.
Skargę do sądu administracyjnego można wnieść tylko po wyczerpaniu środków zaskarżenia w postępowaniu przed organem administracji właściwym w sprawie, chyba że skargę wnosi prokurator lub Rzecznik Praw Obywatelskich. Przez wyczerpanie środków zaskarżenia należy rozumieć sytuację, w której stronie nie przysługuje żaden środek zaskarżenia, taki jak zażalenie, odwołanie lub wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy, przewidziany w ustawie. Oznacza to, że podmioty uprawnione do wniesienia skargi tracą prawo skargi do sądu administracyjnego, jeśli w przypadku decyzji administracyjnej nie skorzystały z prawa odwołania do właściwego organu administracji publicznej. Dodać należy, że w przypadku gdy decyzję w pierwszej instancji wydał minister lub samorządowe kolegium odwoławcze, stronie niezadowolonej z decyzji przysługuje nie odwołanie, lecz wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy.
POSTANOWIENIA
Kontroli sądu administracyjnego poddane są postanowienia:
• wydane w postępowaniu administracyjnym, na które służy zażalenie,
• kończące postępowanie oraz
• rozstrzygające sprawę co do istoty.
Według art.141 & 1 kpa na wydane w toku postępowania postanowienie służy stronie zażalenie, gdy kodeks tak stanowi. Tę samą zasadę przyjmuje również Ordynacja podatkowa w dziale IV- postępowanie podatkowe, stanowiąc, że: „Na wydane w toku postępowania postanowienie służy stronie zażalenie, gdy ustawa tak stanowi”.
Kodeks postępowania administracyjnego aż w 16 przypadkach stanowi, że na wymienione w jego przepisach postanowieniach służy zażalenie, zaś Ordynacja podatkowa przewiduje możliwość wniesienia zażalenia na postanowienie w 20 przypadkach.
Zażalenie może przysługiwać na postanowienie wydane na podstawie Prawa budowlanego.
Skarga do sądu administracyjnego może być wniesiona na postanowienie wydane po rozpatrzeniu zażalenia przez właściwy organ administracji publicznej „po wyczerpaniu środków zaskarżenia, jeśli służyły one skarżącemu w postępowaniu przed organem właściwym w sprawie”.
INNE AKTY I CZYNNOŚCI Z ZAKRESU ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ
Wymieniona regulacja prawna wywołała dyskusję co do pojęcia aktów i czynności, o których mowa, oraz zakresu ich kontroli przez sąd administracyjny. Niewątpliwie akty te i czynności nie przybierają formy decyzji administracyjnych czy postanowień bądź aktów nadzoru. Natomiast do zakresu wspomnianych aktów i czynności należą określone czynności materialno-techniczne, akty rejestracji lub wykreślenie z rejestru, odmowa uznania lub stwierdzenia przez właściwy organ administracji publicznej uprawnień wynikających bezpośrednio z przepisów prawa, jeśli przepisy te nie przewidują formy decyzji administracyjnej deklaratoryjnej o stwierdzeniu takich uprawnień.
AKTY PRAWA MIEJSCOWEGO ORG.J.S.T., WOJEWODÓW I ORGANÓW ADMINISTR. NIEZESPOLONEJ.
Kontroli sądu administracyjnego podlegają akty prawa miejscowego organów jednostek samorządu terytorialnego i terenowych organów administracji rządowej.
Akty prawa miejscowego organów jednostek samorządu terytorialnego mogą być zaskarżane na podstawie ustaw: o samorządzie gminnym, o samorządzie powiatowym i samorządzie wojewódzkim. Akty prawa miejscowego zaś wydane przez wojewodów oraz organy administracji niezespolonej, obowiązujące na terenie województwa lub jego części mogą być zaskarżane na podstawie przepisów ustawy z 5 czerwca 1998 r. o administracji rządowej w województwie.
Skargę do sądu administracyjnego na wymienione akty prawa miejscowego może wnieść każdy, kogo interes prawny lub uprawnienie zostały naruszone przepisem takiego aktu, wydanego w sprawie z zakresu administracji publicznej. Jednakże wniesienie skargi jest dopuszczalne dopiero po bezskutecznym wezwaniu organu, który wydał przepis (w przypadku aktów wydanych przez organy administracji rządowej wezwanie można skierować również do organu upoważnionego do uchylenia przepisu w trybie nadzoru), do usunięcia naruszenia. Według przepisów wymienionych ustaw w sprawie wezwania stosuje się przepisy o terminach załatwiania spraw w postępowaniu administracyjnym; chodzi więc o terminy określone przepisami kpa.
Według ustawy o NSA, bieg rozpoczyna się od dnia doręczenia skarżącemu odpowiedzi na wezwanie do usunięcia naruszenia interesu prawnego lub uprawnienia, gdy odpowiedź została doręczona przed upływem dwumiesięcznego terminu przewidzianego dla rozpatrzenia wezwania. Jeżeli odpowiedzi nie doręczono, termin wniesienia skargi biegnie od dnia upływu tego dwumiesięcznego terminu; jednakże gdy spóźniona odpowiedź na wezwanie została doręczona przed upływem terminu do wniesienia skargi, termin ten liczy się od dnia doręczenia odpowiedzi na wezwanie.
AKTY ORGANÓW JEDNOSTEK SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO I ICH ZWIĄZKÓW NIEBĘDĄCE AKTAMI PRAWA MIEJSCOWEGO
Chodzi tutaj o uchwały lub zarządzenia organów samorządu terytorialnego nie tworzące prawa powszechnie obowiązującego, lecz mające charakter ogólny zarówno w sferze zewnętrznej, jak i wewnętrznej. Mogą to być np. akty zawierające regulaminy, instrukcje skierowane do podległych organów i jednostek organizacyjnych, programy gospodarcze.
Charakter prawny tych aktów nie jest jednorodny i dlatego jest trudny do zdefiniowania. Wspólną ich cechą jest to, że podejmowane są w sprawach z zakresu administracji publicznej. W tej kategorii aktów można zamieścić uchwały czy zarządzenia jednoosobowego organu gminy (wójta, burmistrza, prezydenta miasta) regulujące konkretną sprawę (sytuację), ale niemające imiennie oznaczonego adresata, np. określające sposób korzystania z urządzeń publicznych-dróg gminnych, parków itp. Do tej kategorii należą również sprawy organizatorskie (ustrojowe), takie jak np. akty o powołaniu odwołaniu na określone stanowiska czy powierzeniu pewnych funkcji. Natomiast uchwały dotyczące spraw majątkowych j.s.t. mogą mieć charakter spraw z zakresu administracji publicznej bądź nie mieć takiego charakteru. I tak np. akt wskazujący podległym jednostkom organizacyjnym, jak mają postępować przy zbywaniu nieruchomości komunalnych bądź przy zawieraniu umów najmu wszelkich lokali użytkowych, jest aktem z zakresu administracji publicznej, chociaż jego następstwie będą dokonywane czynności cywilnoprawne.
BEZCZYNNOŚĆ ORGANU ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ
Skarga na bezczynność organu administracji publicznej jest dopuszczalna tylko w sprawach, chodzi o sprawy, w których wydawane są decyzje administracyjne, postanowienia zaskarżalne do sądu administracyjnego oraz inne akty i czynności z zakresu administracji publicznej.
Skargę do sądu administracyjnego można wnieść na bezczynność (milczenie) organu administracji publicznej, gdy organ w ustalonym w przepisach prawa terminie nie wydał decyzji administracyjnej lub postanowienia bądź innego aktu albo nie podjął innej czynności z zakresu administracji publicznej. Gdy chodzi bezczynność polegającą nie wydaniu decyzji administracyjnej, to odnosi się ona zarówno do postępowania w pierwszej instancji, jaki do postępowania odwoławczego. Skarga na bezczynność organu administracji jest dopuszczalna dopiero po wyczerpaniu przewidzianych prawem środków zaskarżenia.
Zażalenie jest środkiem zaskarżania, którego wyczerpanie jest niezbędną przesłanką do skorzystania z prawa skargi na bezczynność do sądu administracyjnego. Gdy zaś środek zaskarżenia nie przysługuje, to skargę na bezczynność do sądu administracyjnego można wnieść dopiero po uprzednim wezwaniu na piśmie właściwego organu administracji do usunięcia naruszenia prawa polegającego na niezałatwieniu sprawy w terminie prawem przewidzianym. Z punktu widzenia dopuszczalności skargi na bezczynność organu obojętne jest, czy organ administracji nie wydał decyzji z powodu swej opieszałości w załatwianiu sprawy, czy wobec uznania, że występują przesłanki negatywne dla załatwienia sprawy przez wydanie decyzji.
SPORY KOMPETENCYJNE
Od czasu przywrócenia samorządu terytorialnego, tj. od 27 maja 1990 r. sąd administracyjny jest właściwy do rozstrzygania sporów o właściwość, czyli sporów kompetencyjnych między organami samorządu terytorialnego a terenowymi organami administracji rządowej.
Artykuł 4 p.p.s.a. stanowi, że sądy administracyjne rozstrzygają spory o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego i między samorządowymi kolegiami odwoławczymi, o ile odrębna ustawa nie stanowi inaczej, oraz spory kompetencyjne między organami tych jednostek jednostek organami administracji rządowej. P.p.s.a. trafnie nie ogranicza kompetencji sadów administracyjnych do rozstrzygania sporów tylko w przypadkach określonych w k.p.a i o.p.
W myśl art. 22 & 2 k.p.a. spory kompetencyjne między organami jednostek samorządu terytorialnego a organami administracji rządowej rozstrzyga sąd administracyjny.
Chodzi tu zarówno o spory o charakterze pozytywnym, jak i negatywnym. Spory o charakterze pozytywnym występują wówczas, gdy dwa lub więcej organów uważa się za właściwe do załatwienia danej sprawy, a spory o charakterze negatywnym - gdy żaden organ nie uważa się za właściwy do załatwienia takiej sprawy.
Z wnioskiem o rozpatrzenie sporu przez sąd administracyjny może wystąpić:
• strona,
• organ jednostki samorządu terytorialnego lub inny organ administracji publicznej, pozostającej w sporze,
• minister właściwy do spraw administracji publicznej,
• minister właściwy do spraw sprawiedliwości, Prokurator Generalny,
• Rzecznik Praw Obywatelskich.
Według art.19 o.p. sąd administracyjny rozstrzyga spory o właściwość:
• między wójtem, burmistrzem (prezydentem miasta), starostą albo marszałkiem województwa a naczelnikiem urzędu skarbowego lub naczelnikiem urzędu celnego,
• miedzy wójtami, burmistrzami (prezydentami miast) i starostami, ale tylko w razie braku wspólnego dla nich samorządowego kolegium odwoławczego,
• między marszałkami województw.
NSA rozstrzyga spory, o których mowa, na wniosek w drodze postanowienia przez wskazanie organu właściwego do rozpoznania sprawy. Wymieniony sąd oddali wniosek o rozpoznanie sporu, jeżeli żaden z organów uczestniczących w sporze nie jest właściwy do załatwienia sprawy albo gdy zostanie stwierdzone, że spór o właściwość nie istnieje. Postanowienie NSA w sprawie rozstrzygnięcia sporu o właściwość nie podlega zaskarżeniu w drodze zażalenia.
Należy zaznaczyć, że gdy organ składający wniosek o rozstrzygnięcie sporu kompetencyjnego nie sformułuje swego wniosku na tle konkretnej sprawy, w której doszło do sporu, NSA nie może merytorycznie rozpoznać tego wniosku, gdyż orzeczenie sądu rozstrzygającego spór kompetencyjny nie może być abstrakcyjnie, pozbawione odniesienia do konkretnej sprawy.
WYŁĄCZENIE KONTROLI SADÓW ADMINISTRACYJNYCH
Sady administracyjne nie są właściwe w sprawach:
1) wynikających z nadrzędności i podległości organizacyjnej w stosunkach miedzy organami administracji publicznej,
2) wynikających z podległości służbowej między przełożonymi i podwładnymi,
3) odmowy mianowania na stanowiska lub powołania do pełnienia funkcji w organach administracji publicznej, chyba że obowiązek mianowania lub powołania wynika z przepisów prawa,
4) wiz wydanych przez konsulów (art.5 p.p.s.a)
Wymieniony katalog wyłączeń jest mniejszy niż według ustawy z 1995 r. o NSA. Obecnie kontrola sadowo administracyjna „dopuszczalna jest również w zakresie decyzji i innych aktów administracyjnych, które dotychczas były wyłączone z właściwości NSA. Dotyczy to spraw dyscyplinarnych oraz ze stosunków służbowych, gdy wynika to z przepisów szczególnych, zwolnień ze służby funkcjonariuszy, także wiz i zezwoleń na przekroczenie przez cudzoziemca granicy państwa, zgody na ich wydalenie, zezwoleń dla cudzoziemców na zamieszkanie na czas oznaczony, azylu i wydalenia z terytorium RP”
Według art. 66& 3i4 k.p.a, jeżeli podanie wniesiono do organu niewłaściwego, a organu właściwego nie można ustalić na podstawie danych podania, albo gdy z podania wynika, że właściwym w sprawie jest sąd powszechny, organ, do którego podanie wniesiono, zwraca je wnoszącemu. Organ administracji nie może jednak zwrócić podania z tej przyczyny, że właściwym w sprawie jest sąd powszechny, jeżeli w tej sprawie sąd uznał się już za niewłaściwy. Również gdy podanie wniesiono do niewłaściwego organu podatkowego, gdy wynika z niego, że właściwy w sprawie jest sąd, organ podatkowy zwraca podanie osobie, która je wniosła, z odpowiednim pouczeniem. Organ podatkowy nie może zwrócić podania z tej przyczyny, że właściwy jest sąd powszechny, jeżeli w tej sprawie sąd uznał się za niewłaściwy.
Sąd nie może odrzucić pozwu z tego powodu, że do rozpoznania sprawy właściwy jest organ administracji publicznej lub sąd administracyjny, jeżeli organ administracji publicznej lub sąd administracyjny uznały się w tej sprawie za niewłaściwe.
WŁAŚCIWOŚĆ SĄDÓW ADMINISTRACYJNYCH
O właściwości rzeczowej wojewódzkich sądów administracyjnych stanowi art. 13 & 1 p.p.s.a. Zgodnie z tym przepisem wojewódzkie sądy administracyjne rozpoznają wszystkie sprawy sądowo administracyjne, z wyjątkiem spraw, dla których zastrzeżona jest właściwość NSA. Według art.15&1 p.p.s.a. NSA:
1) rozpoznaje środki odwoławcze od orzeczeń wojewódzkich sądów administracyjnych, stosownie do przepisów p.p.s.a.,
2) podejmuje uchwały mające na celu wyjaśnienie przepisów prawnych, których stosowanie wywołało rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych,
3) podejmuje uchwały zawierające rozstrzygnięcia zagadnień budzących poważne wątpliwości w konkretnej sprawie sadowo administracyjnej,
4) rozstrzyga spory o właściwość, właściwość,
5) rozpoznaje inne sprawy należące do właściwości NSA na mocy odrębnych ustaw.
Rozpatrywanie środków odwoławczych przez NSA jest konsekwencją wprowadzenia dwuinstancyjnego postępowania sadowo administracyjnego. Podejmowanie uchwał w celu i przypadkach wskazanych w p.p.s.a. służy zapewnieniu jednolitości orzecznictwa sadów administracyjnych, oczywiście bez naruszenia zasady niezawisłości sędziowskiej.
Właściwość miejscowa wojewódzkich sądów administracyjnych została uregulowana w ten sposób, że do rozpoznania sprawy właściwy jest wojewódzki sąd administracyjny, na którego obszarze właściwości ma siedzibę organ administracji publicznej, którego działalność bądź bezczynność została zaskarżona. Odstępstwa od tej zasady można wprowadzić tylko w drodze rozporządzenia Prezydenta RP. Tą drogą można przekazać wojewódzkiemu sądowi administracyjnemu rozpoznawanie spraw określonego rodzaju należących do właściwości innego wojewódzkiego sądu administracyjnego, jeżeli wymagają tego względy celowości.
Na podstawie art.59 p.p.s.a. w myśl tego przepisu, jeżeli do rozpoznania sprawy właściwy jest inny sąd administracyjny, sąd który stwierdzi swą niewłaściwość, przekazuje sprawę właściwemu sądowi administracyjnemu. Sąd któremu sprawa została przekazana, jest związany postanowieniem o przekazaniu sprawy. To związanie postanowieniem o przekazaniu sprawy nie dotyczy NSA.
ZASADY POSTĘPOWANIA SĄDOWOADMINISTRACYJNEGO
ZASADA DWUINSTANCYJNOŚCI
Zasada dwuinstancyjności wynika przede wszystkim z art.78 Konstytucji RP, według którego każda ze stron ma prawo do zaskarżania orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji, a wyjątki w tej mierze może wprowadzić jedynie ustawa. Potwierdza ją także art. 176 ust. 1 Konstytucji RP wskazujący, iż postępowanie sądowe jest co najmniej dwuinstancyjne. Prawo do drugiej instancji jest prawem podmiotowym, służącym wszystkim uczestnikom postępowania i o skorzystaniu z niego decyduje sam zainteresowany.
ZASADA LEGALNOŚCI
Zasada legalności również należy do zasad charakterystycznych dla całego systemu prawa w państwie, szczególne znaczenie odgrywa jednak w postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Wynika ona zarówno z art. 184 Konstytucji RP, jak i art.1 & 2 ustawy o ustroju podkreślających, iż kontrola tych sądów sprawowana jest pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej. Zasadę tę potwierdzają również środki prawne stosowane przez sądy administracyjne, które poszczególnym rozstrzygnięciom sądów przypisują określone naruszenia prawa przez organy, które wydały akt lub podjęły daną czynność.
ZASADA UDZIELANIA POMOCY SRTONOM
Zasada udzielania pomocy stronom uregulowana została w art. 6 p.p.s.a. Zgodnie z nim sąd administracyjny powinien udzielać stronom występującym w sprawie bez adwokata lub radcy prawnego potrzebnych wskazówek co do czynności procesowych oraz pouczać je o skutkach prawnych tych czynności i skutkach zaniedbań. Stąd na podstawie art. 140 p.p.s.a. stronie działającej bez adwokata lub radcy prawnego obecnej przy ogłoszeniu wyroku przewodniczący udzieli wskazówek co do sposobu i terminów wniesienia środka odwoławczego, jeżeli zaś na skutek pozbawienia wolności strona taka była nieobecna przy ogłoszeniu wyroku, sąd z urzędu w ciągu tygodnia od ogłoszenia doręcza odpis jego sentencji z pouczeniem o terminie i sposobie wniesienia środka zaskarżenia. Jeżeli zaś wyrok został wydany na posiedzeniu niejawnym, stronę działającą bez adwokata lub radcy prawnego poucza się o terminie i sposobie wniesienia środka zaskarżenia, doręczając odpis sentencji.
ZASADA JAWNOŚCI
Zasada jawności dotyczy również całego systemu prawa. Wynika ona z art. 45 ust. 1 Konstytucji RP gwarantującego każdemu prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy, bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd. Znajduje również odzwierciedlenie Międzynarodowym Pakcie Praw Obywatelskich i Politycznych oraz w Konwencji RP o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, podkreślających jawność postępowania sądowego. Została sformułowana w art. 90 p.p.s.a., zgodnie z którym jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, posiedzenia sądowe są jawne, a sąd orzekający rozpoznaje sprawę na rozprawie, przy czym sąd może zawsze, gdy sprawa jest rozpatrywana na posiedzeniu niejawnym, skierować sprawę na posiedzenie jawne. Z urzędu zarządza odbycie całego posiedzenia przy drzwiach zamkniętych, jeżeli publiczne rozpatrywanie sprawy zagraża moralności, bezpieczeństwu państwa lub porządkowi publicznemu, a także gdy mogą być ujawnione okoliczności objęte tajemnicą państwową lub służbową. Sąd zarządza także odbycie posiedzenia przy drzwiach zamkniętych na wniosek strony, jeżeli wymaga tego ochrona jego życia prywatnego lub inny ważny interes prywatny. Postępowanie w sprawie wniosku odbywa się przy drzwiach zamkniętych, ale postępowanie w tej sprawie ogłaszane jest publicznie, podobnie jak wyrok w sprawie toczącej się z wyłączeniem jawności.
Zasada jawności obejmuje również prawo dostępu stron do akt postępowania, aczkolwiek ustawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi nie zawiera wyraźnej regulacji w tej mierze. Dostęp do informacji o pracy sądów i akt sądowych reguluje art. 61 Konstytucji RP i ustawa z 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej.
ZASADA EKONOMIKI PROCESOWEJ
Zasada ekonomiki procesowej również odnosi się do całego systemu prawa. Reguluje ją art.45 ust. 1 Konstytucji RP podkreślający prawo do rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, a także art. 6 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności wskazujący na prawo do rozpatrzenia sprawy w rozsądnym terminie. Zasada ta wynika wyraźnie z art. 7 p.p.s.a., zgodnie z którym sąd administracyjny powinien podejmować czynności zmierzające do szybkiego załatwienia sprawy i dążyć do jej rozstrzygnięcia na pierwszym posiedzeniu. Zgodnie z art. 141 p.p.s.a., uzasadnienie wyroku sporządza się z urzędu w terminie 14 dni od dnia ogłoszeni wyroku albo podpisania sentencji wyroku na posiedzeniu niejawnym. Jeżeli sąd skargę oddalił, uzasadnienie sporządza się na wniosek strony w terminie 14 dni od zgłoszenia wniosku. Jedynie w przypadku NSA pozostawiono dawne rozwiązanie uzasadniania wszystkich orzeczeń w terminie 30 dni.
Zasadzie ekonomiki sprzyjają też rozwiązania dotyczące postępowania mediacyjnego i uproszczonego.
ZASADA KONTRADYKTORYJNOŚCI I OFICJALNOŚCI
Zasady kontradyktoryjności i oficjalności odnoszą się do działania podejmowanego z własnej inicjatywy strony lub inicjatywy organu. W zakresie uruchamiania postępowania sądowo administracyjnego dominuje przy tym pierwsza w nich. Postępowanie to inicjowane jest bowiem głównie wskutek skargi złożonej przez uprawniony podmiot. Pewne elementy oficjalności wyraża natomiast możliwość złożenia takiej skargi przez prokuratora. Już jednak w odniesieniu do samego przebiegu postępowania przed wojewódzkim sądem administracyjnym obecna jest w dużym stopniu zasada oficjalności, natomiast w postępowaniu przed NSA zasada kontradyktoryjności. Sąd pierwszej instancji dysponuje bowiem w większym stopniu prawem do samodzielnego podejmowania określonych czynności procesowych. Rozstrzyga on sprawę w jej granicach, nie będąc związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną. Strona może wycofać swoją skargę czy wniosek, jednak czynność ta nie wiąże sądu.
W postępowaniu przed NSA zasada oficjalności ustępuje miejsca zasadzie kontradyktoryjności.
ZASADA DOSTĘPU DO SĄDU
Zasada dostępu do sądu jest pochodną prawa do sądu wynikającego z art. 45 ust. 1 i art. 184 Konstytucji RP. Oznacza ona prawo uruchamiania postępowania przed sądem jako organem niezależnym, bezstronnym i niezawisłym. Obecnie znajduje ona pełne odzwierciedlenie w postępowaniu sadowo administracyjnym. Każdy bowiem podmiot ma prawo wystąpić do sądu administracyjnego przeciw każdej formie działania administracji publicznej, jeżeli działanie to określa władczo pozycję tego podmiotu. Ustawowe wyłączenia właściwości sądów administracyjnych odnoszą się w zasadzie tylko do stosunków wewnętrznych.
STRONY POSTĘPOWANIA
Postępowanie sądowo administracyjne opiera się na dwustronności. Oznacza to, że występują w nim dwie strony, z których jedna to skarżący, a druga to organ, którego działanie lub bezczynność jest przedmiotem skargi.
Skarżącym jest podmiot, który wnosi do sądu administracyjnego skargę na działanie lub bezczynność organu wykonującego administrację publiczną. W myśl art. 50 p.p.s.a. legitymację do złożenia skargi posiada każdy, kto ma w tym interes prawny, a także prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich oraz organizacja społeczna w zakresie jej statutowej działalności, w sprawach dotyczących interesów prawnych innych osób, jeżeli brała udział w postępowaniu administracyjnym. Ponadto inne podmioty, którym ustawy przyznają prawo do wniesienia skargi.
Drugą stroną jest organ, którego działanie lub bezczynność jest przedmiotem skargi. Co do zasady jest to organ wykonujący administrację publiczną. Może to być organ administracji rządowej lub samorządowej, jak również każdy inny podmiot (organ państwowy, państwowa lub samorządowa jednostka organizacyjna, organizacja społeczna, osoba prawna, osoba fizyczna itd.)powołany na podstawie ustaw lub porozumienia do wykonywania administracji publicznej.
Postępowanie sadowo administracyjne jest postępowaniem kontradyktoryjnym, co przejawia się w tym, że między skarżącym i organem wykonującym administrację publiczną toczy się spór o zgodność z prawem zaskarżonego działania lub bezczynność organu.
WSPÓŁUCZESTNICTWO PROCESOWE
W postępowaniu cywilnym współuczestnictwo procesowe polega na tym, że w jednym postępowaniu może występować po każdej stronie procesu więcej niż jeden podmiot.
Współuczestnictwo materialne występuje przede wszystkim w przypadku, gdy istnieje wielość podmiotów w sprawie sadowo administracyjnej będącej przedmiotem postępowania przed sądem administracyjnym. Sytuacja taka zachodzi wtedy, gdy uprawnienia lub obowiązki związane z przedmiotem zaskarżenia są wspólne kilku osobom.(np. legalność decyzji podatkowej ustalającej wysokość zobowiązania podatkowego w podatku od nieruchomości adresowanej do kilku współwłaścicieli nieruchomości)
Art. 51 p.p.s.a. przewiduje możliwość występowania w jednej sprawie kilku uprawnionych do wniesienia skargi, jeśli ich skargi dotyczą tej samej decyzji, postanowienia, innego aktu lub czynności albo bezczynność organu. W powyższej sytuacji przedmiotem postępowania przed sądem administracyjnym jest jedna sprawa sadowo administracyjna, w której w roli skarżących występuje kilka osób mających wspólne prawa i obowiązki. Tego rodzaju współuczestnictwo jest współuczestnictwem materialnym.
Ponadto wielość podmiotów po stronie skarżącej będzie miała miejsce w razie połączenia przez sąd kilku odrębnych spraw w celu ich łącznego rozpoznania lub także rozstrzygnięcia w sytuacji, gdy sprawy mogły być objęte jedną skargą. Tego rodzaju połączenie spraw jest obligatoryjne, przy czym chodzi wyłącznie o takie sprawy, które mogą być objęte jedną skargą.
Współuczestnictwo formalne będzie natomiast miało miejsce wtedy, gdy sąd skorzysta z możliwości połączenia toczących się przed nim kilku oddzielnych spraw pozostających ze sobą w związku. W tym przypadku połączeniu podlegają sprawy, w których uprawnienia lub obowiązki związane z przedmiotem zaskarżenia nie są wspólne dla skarżących, skarżących jedynie ze sobą powiązane.
UCZESTNICY POSTEPOWANIA
Uczestnikiem postępowania sadowo administracyjnego jest podmiot, który, nie będąc stroną, ma prawo uczestniczyć w postępowaniu oraz korzystać z wszystkich uprawnień przysługujących stronie. Przepisy p.p.s.a. przewidują dwie kategorie uczestników postępowania. Pierwsza z nich obejmuje osoby, które stają się uczestnikami postępowania na prawach strony z mocy prawa. Są nimi podmioty, które nie wniosły skargi, ale brały udział w postępowaniu administracyjnym i wynik postępowania sądowego dotyczy ich interesu prawnego (art. 33 & 1 p.p.s.a.). w tej grupie uczestników postępowania znajdą się osoby, które nie zaskarżyły decyzji lub postanowienia, a skargę wniósł inny uprawniony do tego podmiot (inna strona na postępowania administr., prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich, organizacja społeczna).
Drugą kategorię uczestników postępowania sądowo administracyjnego stanowią
osoby, które zgłosiły udział w postępowaniu w tym charakterze i zostały dopuszczone przez sąd. Prawo zgłoszenia takiego udziału przysługuje następującym dwóm kategoriom podmiotów:
1) osobom, które nie brały udziału w postępowaniu administracyjnym, jeżeli wynik tego postępowania dotyczy ich interesu prawnego,
2) organizacji społecznej, o której mowa w art. 25 & 4 p.p.s.a., w sprawach innych osób, jeżeli sprawa dotyczy zakresu jej statutowej działalności.
Podmioty dopuszczone do udziału w sprawie, podobnie jak podmioty będące uczestnikami z mocy prawa, mogą występować po stronie skarżącego (współuczestnictwo materialne czynne) lub organ, którego działanie lub bezczynność zostały zaskarżone (współuczestnictwo materialne bierne).
Należy zauważyć, że uczestników dopuszczonych przez sąd do udziału w po |
